स्थापना आणि उद्दीष्ट

खाण आणि खनिजे (विकास आणि नियमन) (एमएमडीआर) दुरुस्ती अधिनियम २०१ च्या अंतर्गत डीएमएफ हे ना नफा विश्वस्त ट्रस्ट आहेत ज्यायोगे खाण-संबंधित कार्यात प्रभावित व्यक्ती आणि क्षेत्राच्या हितासाठी आणि त्यांच्या फायद्यामध्ये काम करण्याचे उद्दीष्ट आहे. राज्य शासनाने विहित केलेले आहे.

कार्यक्षेत्र

डीएमएफचे कामकाज संबंधित राज्य सरकारच्या कार्यक्षेत्रात येते. जिल्हा पातळीवर डीएमएफसाठी निधी गोळा केला जातो. सर्व राज्यांच्या ‘डीएमएफ’ नियमांमध्ये, काही उच्च-प्राधान्य देणारी क्षेत्रे ओळखली गेली आहेत जी डीएमएफ फंडातील कमीतकमी ६० टक्के मिळविण्यास पात्र आहेत. फंडाच्या वापरामध्ये आरोग्य सेवांसारख्या महत्त्वपूर्ण आणि गंभीर चिंतांचा समावेश आहे. अशा प्रकारे, डीएमएफ फंडांचा उपयोग आरोग्य सुविधा, तपासणी आणि चाचणी सुविधा आणि आवश्यक संसाधनांमध्ये वाढ आणि सुधारित करण्यासाठी केला जाऊ शकतो.

जिल्‍हा खनिज प्रतिष्‍ठान (डीएमएफ) चे नियम व प्रधानमंत्री खनिज क्षेत्र कल्याण योजना (पीएमकेकेवाय) मधील मार्गदर्शक तत्त्वे डीएमएफसाठी काही ‘उच्च प्राथमिकता’ विषयाचा उल्लेख करतात,

1. पिण्याचे पाणी
2. आरोग्य
3. पर्यावरण
4. महिला व बालकल्याण
5. शिक्षण
6. उपजीविका आणि कौशल्य विकास
7. वृद्ध आणि अपंग यांचे कल्याण
8. स्वच्छता

प्रधानमंत्री खानिजक्षेत्र कल्याण योजना (पीएमकेकेवाय)

या कार्यक्रमाचे उद्दीष्ट म्हणजे डीएमएफने नियुक्त केलेल्या निधीच्या मदतीने खाण संबंधित कार्यातून प्रभावित झालेल्या लोकांचे व भागांचे कार्य करणे.

योजनेची उद्दीष्टे

1. राज्य व केंद्र सरकारच्या सध्याच्या चालू असलेल्या योजना / प्रकल्पांना पूरक प्रकल्प / कार्यक्रमाला पूरक अशा प्रकारे खाण बाधित भागात विकासात्मक व कल्याणकारी प्रकल्प / कार्यक्रम राबविणे.

2. खाण क्षेत्रातील लोकांच्या पर्यावरण, आरोग्य आणि सामाजिक-अर्थशास्त्र यावर प्रतिकूल परिणाम (खाण दरम्यान आणि नंतर) कमी आणि नियंत्रित करणे.

3. खाण क्षेत्रातील लोकसंख्येसाठी दीर्घ मुदतीच्या उत्पन्नाचे स्त्रोत मिळविणे.